تجمع بیش از حد چربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می گردد که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد.
یکی از بزرگترین و پیچیده ترین ارگان های بدن، کبد است. البته بزرگترین غده بدن نیز محسوب می شود. در قسمت راست شکم و زیر قفسه سینه، درست زیر دیافراگم قرار دارد و مرکز ثقل بدن است.
کبد چرب غیر الکلی یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می شود.
در این بیماری تجمع بیش از حد چربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می گردد که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد.
علت بیماری
اگرچه علت اصلی بیماری کبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این بیماری ارتباط نزدیک با برخی بیماری های متابولیک دارد که از آن جمله: چاقی، افزایش کلسترول و تری گلیسرید خون و دیابت را می توان نام برد. در درمان کبد چرب، کنترل این بیماری های زمینه ای بسیار موثر می باشد.
گفته می شود مصرف زیاد انرژی باعث خواهد شد کبد نتواند سوخت و ساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی به صورت چربی در کبد ذخیره شود.
این بیماری اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به ویژه چاقی شکمی رنج می برند. همچنین می توانند دچار افزایش چربی های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند.
از آنجا که در سال های اخیر شیوع چاقی و بیماری های متابولیک در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی که با چاقی و بیماری کبد چرب به پزشک مراجعه می نمایند، کم نیستند. البته باید ذکر کرد بیمارانی هستند که بدون داشتن هیچ کدام از عوامل خطر ذکر شده و بدون هیچ دلیل شناخته شده ای، مبتلا به کبد چرب می گردند.
افزایش چربی در بدن که معمولا با چاقی شکمی همراه است، به همراه افزایش چربی های خون و افزایش فشار خون، همه از علائم مجموعه ای از اختلالات تحت نام “سندرم متابولیک” هستند که این سندرم دقیقا وابسته به مقاومت انسولین می باشد.
عوامل تاثیر گذار در اختلالات کبدی
– مقاومت به انسولین: بدین معنا که بدن نمی تواند قند را به طور طبیعی مورد استفاده قرار دهد. به طور طبیعی لوزالمعده پس از خوردن مواد قندی، با ترشح هورمون انسولین سعی می نماید که قند اضافی موجود در خون را به سلول های عضلانی و کبد وارد نماید. در وضعیت مقاومت به انسولین، حساسیت گیرنده های سلولی انسولین کاهش می یابد، در نتیجه بدن برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون نیاز به ترشح انسولین بیشتری خواهد داشت. در صورت ادامه ی این روند، در نهایت میزان قند خون افزایش یافته و فرد مبتلا به دیابت می گردد.
– تغییر در روند تولید چربی در بافت کبد و نحوه عملکرد کبد در برابر چربی هایی که از روده به کبد منتقل می شوند.
– عمل های جراحی که مسیر معده ، یا روده و یا هر دو را کوچک می نمایند، از قبیل عمل جراحی بای پس روده.
– استفاده طولانی مدت از لوله های روده ای برای تغذیه که معمولا پس از عمل جراحی استفاده می شوند.
– استفاده از برخی داروها از قبیل: آمیودارون (داروی قلبی)، کورتون، استروژن های صنعتی و بعضی از داروهای کنترل سرطان.
علائم و شیوع بیماری
از آنجا که این بیماری سیر پیشرونده دارد می تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانی که تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد نماید. در آن زمان علائمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می کنند.
از آنجا که سیر این بیماری مزمن است، شاید سال ها طول بکشد تا منجر به ایجاد سیروز کبدی (جایگزینی سلول های کبدی با سلول های فیبروز) و در نهایت نارسایی کبد گردد.
در نقطه مقابل، در موارد نادری به دلیل ناشناخته، سیر بیماری متوقف و یا حتی به حالت طبیعی باز می گردد، بدون آنکه درمان مشخصی انجام گرفته باشد.
بین ۱۰ تا ۳۰ درصد بزرگسالان در کشورهای پیشرفته مبتلا به این بیماری هستند که معمولا شامل افراد چاق در سنین میانسالی است.
با توجه به شیوه زندگی اعم از نوع تغذیه و فعالیت بدنی، شیوع این بیماری در کشورهای در حال توسعه به ویژه در جامعه شهری افزایش چشمگیری داشته است.
شیوع بیماری کبد چرب با افزایش سن، سیر صعودی می یابد. شیوع این بیماری در آقایان دو برابر خانم ها می باشد که با افزایش سن، میزان شیوع در خانم ها به آقایان نزدیک می شود، به ویژه پس از یائسگی، شیوع بیماری کبد چرب در خانم ها سیر فزاینده ای دارد.
تشخیص و درمان کبد چرب
علائم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد و با مشاهده ی بالا بودن آنزیم های کبدی و نیز تصاویر سونوگرافی، سیتی اسکن و MRI تشخیص این بیماری معین می گردد.
از بیوپسی کبد برای تشخیص میزان صدمه به بافت کبدی در بعضی از موارد استفاده می گردد.
درمان
اگرچه درمان اختصاصی برای کبد چرب وجود ندارد، ولی شما با کنترل بیماری های زمینه ای از قبیل کاهش وزن، چربی های خون، دیابت و یا قطع نمودن داروهای مسبب (قطعا با نظر پزشک معالج نه به طورخودسرانه) می توانید از پیشرفت این بیماری جلوگیری نمایید و در خیلی از موارد سیر معکوس را طی نمایید که منجر به درمان این بیماری گردد.
نکاتی برای کنترل کبد چرب
* کم کردن وزن: از آنجا که اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی چاق هستند، کاهش وزن در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. برای کاهش وزن، انتخاب رژیم غذایی نیز باید به درستی صورت پذیرد، زیرا کاهش وزن سریع با رژیم های برق آسا خود می تواند سیر بیماری را بدتر نماید.
خیلی از بیماران چاق که به تازگی متوجه کبد چرب خود شده اند، به دلیل ترس از عوارض این بیماری، به رژیم های غذایی سخت روی می آورند که این بیماری را ریشه کن نمایند، ولی علاوه بر ابتلا به عوارض این نوع رژیم ها، گاه سیر کبد چرب را نیز بدتر می نمایند.
لذا انتخاب منطقی رژیم غذایی کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه و با کاهش وزن نیم تا یک کیلوگرم در هفته توصیه می گردد. اگر شما از افزایش وزن زیادی رنج می برید، جالب است بدانید که با کاهش وزن مختصر در حدود ۱۰ درصد از وزن اولیه نیز در خیلی از موارد سیر بیماری را می توانید کنترل نمایید.
* انتخاب رژیم غذایی سالم : رژیم غذایی پر کربوهیدرات که حاوی میزان قابل توجهی سبزی و میوه و مواد غذایی پرفیبر باشد، معمولا بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به کبد چرب است. کاهش چربی مصرفی، به ویژه چربی های اشباع شده و جایگزینی آنها با چربی های غیر اشباع که در روغن زیتون و ماهی وجود دارند، توصیه می گردد. استفاده از نان و غلات سبوس دار باید جدی گرفته شود. در نهایت تعیین مقدار مورد نیازمواد مغذی اعم از پروتئین، چربی و کربوهیدرات بر اساس شرایط افراد باید تنظیم گردد
* انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم: چاقی به ویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. بر همین اساس، داشتن پیاده روی منظم به میزان حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در روز توصیه می شود. اگر شما وقت رفتن به باشگاه ورزشی را ندارید، پیاده روی در مسیر کار یا پارک را می توانید جایگزین نمایید.
* کنترل بیماری های زمینه ای متابولیک: کنترل دیابت و چربی های خون در بیماران مبتلا به کبد چرب ، نقش کمک کننده ای در بهبود این بیماری دارد. همانطور که می دانید از اصول مهم کنترل بیماری های متابولیک، رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم می باشد.
* محافظت کبد از عوامل خطر: از عواملی که بر روی فعالیت طبیعی کبد اثر سوء دارند، باید پرهیز نمایید. از مهم ترین این عوامل، مصرف برخی از داروها می باشد. لذا در هنگام مراجعه به پزشک، به او بگویید که مبتلا به کبد چرب می باشید که در تجویز دارو به آن توجه نماید.
پیشگیری
رژیم غذایی سالم: شما باید رژیم غذایی سالمی را با مصرف بالای میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی های مفید برای خود انتخاب کنید.
جلوگیری از افزایش وزن به ویژه چاقی شکمی: داشتن رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی، به حفظ وزن سالم کمک می نماید. در صورت چاق بودن، از همین امروز برای کاهش وزن خود اقدام نمایید.
غذاهای مضر برای کبد
غذاهای فریز شده، زودپز شده، ترشیجات، رب، سس، نمک زیاد، چای پر رنگ، ادویه جات تند، غذاهای فست فوت ، شیرینی جات پیتزا، غذاهای تبلیغی غیر ارزشمند (پفک، چیپس، شکلات، بیسکوییت و…)، مصرف گوشت و تخم مرغ به میزان زیاد، انواع سرخ کردنی ها مانند سیر داغ، پیاز داغ، غذاهای چرب و نوشابه های گازدار.
غذاهای مفید برای کبد
آب، میوه جات سالاد (کاهو، خیار، هویج، جوانه ها)، لیمو ترش تازه، سوپ جو هفته ای یک بار به همراه آلو بخارا، استفاده ۲ تا ۳ قاشق عسل به صورت شربت عسل، استفاده از ترشیجات طبیعی (زرشک، شاتوت و…)، انواع مرکبات، توت فرنگی، هویج، روغن زیتون،عناب، بارهنگ و خاکشیر.
هشدار: کسانی که کبد آنها مشکل دارد باید تا چهل روز از خوردن غذاهای سرخ کردنی و فرآورده های حیوانی پرهیز کنند. اگر کبد دچار اشکال شود، فرد دچار افسردگی، نگرانی، اضطراب، خمودگی، بی حالی، چهره درهم کشیده، چهره رنگ و رو پریده، چهره تیره، دیدن کابوس و گوشه گیری می شود.
نکات مهم درمورد کبد
از علائم اختلال در کارکرد کبد، یبوست و پف کردن زیر چشم پس از بیدار شدن، ریزش مو و وجود لک در صورت است.
تبخال به علت کمبود ویتامین در بدن است که با یک شوک عصبی، کبد دچار مشکل شده و فرد، تبخال می زند .دم کرده پوست سیب برای تبخال بسیار مفید است. اکثر بیماری های پوستی در ارتباط با کبد است. ناراحتی های پوستی معمولااز گرم مزاجی و یا از سرد مزاجی به وجود می آید. کسانی که ناراحتی کبدی و یا صفرای بالایی دارند معمولابر روی کتف آنها و یا پشت کتف شان جوش می زند ولی کسانی که از سردی دچار ناراحتی پوستی می شوند، پوست خشک شده، خارش زیادی داشته و ترک می خورد و خون می آید. برخی از قارچ های پوستی نشانه ناراحتی کبدی است. برای رفع آن، پوست را باید با روغن کنجد ماساژ داد و غذاهای موافق مزاج خورد. ترک پاشنه پا اگر ناشی از راه رفتن بر روی سطوح خاکی یا مانند آن نباشد، نشانه اختلال در کبد است. اگر خورشت آلو، اسفناج، سیرابی، انار، پاچه گوسفند، زرشک و عناب استفاده شود مفید است. غذاها را زیاد سرخ نکنید که باعث فشار بر کبد و عصبی شدن شما می شود.
اضطراب، ناراحتی، ترس و عصبانیت، آنزیم های کبد را بالابرده و شخص را بیمار می کند، برای پایین آوردن آن، انار بهترین درمان است.
افراد لاغری که مشکل کبدی دارند، اگر بخواهند مشکل شان بر طرف شود و البته چاق شوند، باید غذا را خوب بجوند و با غذا ماست پر چرب و آب به میزان زیاد نخورند. شاتوت بهترین دارو برای انواع هپاتیت است. یک نوشیدنی مفید برای کسانی که کبد آنها مشکل دارد، ترکیبی از آب لیمو شیرین، آب لیمو ترش، آب نارنج، آب پرتقال و آب سیب است.
اگر کسانی نمی توانند ترشیجات بخورند، از یک لیوان آب سیب یا آب همراه یک عدد لیمو ترش تازه استفاده کنند.
بهترین داروهای طبیعی برای اختلالات کبدی، هویج، روغن زیتون، لیمو ترش تازه و توت فرنگی است.
برگرفته از: http://www.pakteb.com/kabedcharb/
